Ушбу мақолада ёшларнинг маънавий-ахлоқий тарбиясида эътиқод феноменининг ўрни ва аҳамияти таҳлил этилган.

ФарПИ, “Ижтимоий фанлар” кафедраси

ўқитувчиси А.Хакимов

Ўзбекистон мустақиллигининг мустаҳкамлиги, унинг келажакдаги равнақи, аввало ёш авлоднинг маънавий-ахлоқий баркамоллиги, ғоявий-сиёсий етуклиги, миллий ўзлигини теран англаб етганлигига кўп жиҳатдан боғлиқ.

Жамиятнинг барча соҳаларига шиддат билан ўз таъсирини кўрсатаётган глобаллашув жараёнлари ва бунинг оқибатида пайдо бўлаётган маънавий таҳдидлар тобора ортиб бораётган ҳозирги кунда эътиқод феноменини ўрганиш муҳим вазифа ҳисобланади. Инсоннинг маънавий-ахлоқий баркамоллиги эса турли мафкуравий таҳдидлар, сохта ғояларга кўр-кўрона оғиб кетмаслиги, илғор мафкурага қатъий амал қилиши ва эътиқодига боғлиқ.

“Эътиқод (арабча – ишонмоқ, имон, амин бўлмоқ) – инсон фаолияти учун маънавий асос, йўл-йўриқ ва мўлжал бўлиб хизмат қилувчи, ақл, ҳис ва ирода воситасида англанган билимлар, ғоя ва тасаввурлар ифодаси бўлган тушунча” дир.[1]

• ЁШЛАРНИНГ ТАРБИЯСИ

ФарПИ. Н. Олтмишева

         Биз ўз фарзандларимизнинг бахту саодатини, иқболи ва камолини кўришни истар эканмиз, нафақат оиладаги, балки маҳалла – кўйдаги одамларнинг хатти – ҳаракати ҳам боланинг шаклланиб келаётган соф қалби ва онгига қандай таъсир кўрсатиши ҳақида доимо ўйлашимиз, бу масалада зиммамизда қандай улкан масъулият борлигини унутмаслигимиз зарур.

Оилавий тарбия масаласида хатога йўл қўймаслик учун аввало ҳар қайси хонадонга маънавий иқлимни ўзаро ҳурмат, аҳлоқ – одоб, инсоний муносабатлар асосига қуриш айни муддао бўлур эди. Бу ҳақда гапирганда, мен мумтоз ёзувчи Абдулла Қодирийнинг “Ўтган кунлар” асаридаги қаҳрамонларининг ўзаро муомала ва мулоқотлари, уларнинг ҳатто кичик фарзандларини ҳам “сиз”лаб гапириши мисолида ота – боболаримизнинг оила маънавиятига қанчалик катта эътибор берганига ишонч ҳосил қиламан.¹

• оиладаги соғлом муҳит

М.И.Мамаюнусова преподавательФарПИ

Ценность человека не

В злате иль каменьях,

Ценность человека

В знании и уменьях.

   Бедил.

Человек является неотъемлемым элементом природы, без нее он не может жить, дышать, питаться, получать тепло, свет и жилище. Бережное отношение к природе поэтому имеет глубокий гуманистический смысл, оно перерастает в нравственное отношение к самому человеку.

Есть в этом отношении и политический аспект, так как только демократическое общество с его плановой системой организации производства создает реальные возможности для комплексного решения задач защиты природы, окружающей человека среды.       

• развитии гармонично развитого поколения

Ижтимоий фанлар кафедраси

ассистенти    Н.Холмирзаев

Шиддат билан ривожланаётган ҳозирги замонда  инсон омили муҳим аҳамият касб этмоқда. Бугунги куннинг олдимизга қўяётган долзарб вазифаси иқтисодий, ижтимоий,  сиёсий, жихатдан асосланган ўзига хос турмуш тарзини яратишдир. Ана шундай шароитда барқарор тараққиётни белгиловчи муҳим омиллар сифатида кишиларда, ҳусусан ёшларда   соғлом ҳаёт, соғлом турмуш тарзини шакллантиришга эътибор қаратиш бутун жамоатчилик  олдида турган   муҳим вазифалардан бирига айланди.

• Соғлом турмуш тарзини шакллантириш

ФарПИ кафедра «Общественных наук» преподаватель М.И.Мамаюнусова.

                                                                                                Несмотря на некоторые различия

                                                                                             между уроком и воспитанием,

                                                                                               это два неразделимых явления,

                                                                                         как неразделимы и связаны

                                                                                      между собой душа и тело.

Абдулла Авлони.

Все мы хорошо знаем, что забота о подрастающем поколении, стремление воспитать  здорового, гармонично развитого человека – это наш национальный характер.

         Каждый человек, живущий на этой священной земле, на протяжении всей жизни борется, трудится, не жалеет сил, чтобы вырастить своих детей образованными и добродетельными и с чувством долга патриотизма, увидеть их счастье и благополучие.

• Место науки психологии

У.Эргашев, К.Қосимов, Р.Зайниев,

Фарғона политехника институти

“Ижтимоий фанлар” кафедраси ўқитувчилари.

Юртимиз мустақилликка эришган дастлабки кунларданоқ ёш авлод тарбиясига давлат сиёсати даражасида эътибор қаратила бошланди. Натижада, оилада соғлом турмуш тарзини вужудга келтириш, она ва бола саломатлигини таъминлаш, таълим-тарбия самарадорлигини ошириш, урф-одатларимиз ва бошқа қадриятлар тизимида унут бўлган жиҳатларни қайта тиклаш кабиларга эътибор кучайтирилиши туфайли, ёш авлод дунёқарашининг муносиб шаклланишига катта замин яратилди. Бунда Республикамиз Президентининг  “барча эзгу ниятларимизнинг марказида фарзандларимизни ҳам жисмоний, ҳам маънавий жиҳатдан соғлом қилиб ўстириш, уларнинг бахту саодати, фаровон келажагини кўриш, дунёда ҳеч кимдан кам бўлмайдиган авлодни тарбиялаш орзуси туради.

• БАРКАМОЛ АВЛОД ТАРБИЯСИДА ЭКОЛОГИК ОНГНИНГ ЎРНИ.

И.Бурхонов Фарғона политехника институти “Ўзбекистон тарихи” кафедраси ўқитувчилари

Мустақилликка эришганимиздан сўнг ижтимоий хаётнинг барча жабҳалари каби ахборот оқимига ҳам  кенг йўл очилди. Бундай ҳолат ёшларимизда ҳар қандай ахборотни атрофлича ўрганиш ва саралаш кўникмаларини шакллантиришни тақозо қилади. Зеро, глобаллашув жараёнларида информацион таҳдид асосан ёшлар онгини эгаллашга қаратилаётганлиги бу каби вазифани ҳаётий заруриятга айлантирмокда. Айниқса, интернет сайтлари орқали яхши ғоялар билан биргаликда ёт, бузғунчи ғояларнинг кириб келиши (диний экстремизм, миллатчилик, ирқчилик, мисолида) мумкинлиги масалани янада мураккаблаштиради.

• УМУМИНСОНИЙ ВА МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР

                                                                   З.Хатамова ФарПИ. «Ўзбекистон тарихи» кафедраси.

    Ўзбекистон мустақилликни қўлга  киритганидан сўнг давлатимизда  иқтисодиёт соҳаси билан бирга маънавий ҳаётда ҳам улкан ислоҳотлар амалга оширилди. Ўтмишда яшаб ижод этган буюк алломаларимизнинг бизга қолдирган бой маънавий меросларини ўрганиш ва истиқболга тадбиқ этиш давлат сиёсати даражасига    кўтарилганлиги ҳам бунга мисолдир.

    Бурхониддин Марғиноний (тўлиқ исми Али ибн Абу Бакр ибн Абдужалил Фарғоний Ришдоний Марғиноний)нинг ҳам маънавий меросини ўрганиш ва ёш   авлодга ўргатиш тарихчиларимиз олдидаги муҳим масалалардандир. Бурхониддин Марғиноний фақиҳ, ҳофизи Қуръон, адиб ва шоир бўлган.У асосан ислом илмларидан амалий фиқҳ соҳасида фаолият олиб борган ва  илмий меъросини ўзининг «Китаб Мажмуиъ Навазил», «Кита бат-Тажнис ва-л-Мазид»,  «Китаб ал-Фараиъз», «Китаб ал-Мунтақо», «Бидаят ал-Мубтади», «Кифаят ал-Мунтаҳий», «Нашр ал-Мазҳаб», «Манасик ал-Ҳаж», «Ҳидая фи Шарҳ Бидаят ал-Мубтади»каби асарларида жамлаган. Келтирилган асарлардан фақатгина учтаси «Мажмуиъ Мухтарат ан-Навазил», «Бидаят ал-Мубтади», «Ҳидоя» асарларигина ЎзР ФА Шарқшунослик институти қўлёзмалар фондида сақланади.

• Бурҳонуддин Марғилоний

И.Бурхонов, З.Хатамова ФарПИ “Ўзбекистон тарихи”кафедраси. 

         Шахс маънавиятини фалсафий талқинини чуқурлаштириш учун миллат тарихи, урф-одат ва анъаналари, хаётий қадриятлар билан узвий боғлиқ бўлган маънавий мерос, маданий бойликлар, кўҳна тарихий ёдгорликлар асосий мезон бўлиб хизмат қилар экан чоризм мустамлакаси даврида маърифат ғоясини баланд кўтариб чиқа олган жадидлар фаолиятининг ахамиятини алоҳида ўрганиш лозимдир.

         Маънавиятни шакллантиришда муҳим омил таълим – тарбия тузими экан Президентимиз И.А.Каримов таъкидлаганларидек шарқона фалсафада таълимни тарбиядан, тарбияни эса таълимдан ажратиб бўлмайди. Махмудхўжа Бехбудий, Мунавварқори, Абдулла Авлоний, Исҳоқхон Ибрат, Абдурауф Фитрат, Абдулла Қодирий, Абдулҳамид Чўлпон, Усмон Носир сингари маърифатпарварларнинг ўз шахсий манфаати, ҳузур-ҳаловатидан кечиб, эл-улус манфаати, юртимизни тараққий топтириш мақсадида амалга оширган таълим –тарбиявий эзгу ишлари авлодлар хотирасида ўчмас из қолдирган.

• жадидлар фаолиятини ўрганиш масаласи

Талаба ёшларнингмустакилфикрини шакллантиришдаянги педагогик  технологиялар ва интерфаол усулларнинг  ўрни.

ФарПИ,”Ижтимоий фанлар”

 кафедраси  М. Ўринбоева.М.Мамажонова

Ҳозирда давлатимизда улкан ислохотлар амалга оширилаётган  шароитда мустақил фикрловчи ёшларни бўлиши давр тақозосидир.  Зеро  шахсий дунёқарашга   эга бўлган инсонларгина  жамият тараққиётини таъминловчи кўплаб лойихаларни ишлаб чиқаришга    қодир бўладилар. Давлат сиёсатининг бош омилларидан бири ҳам теран фикрловчи, ўз мустақил  дунё қарашига  эга бўлган иқтидорли ёшларни камол  топтиришдир. Президентимиз И.А.Каримовнинг  “Юксак маънавият  — енгилмас куч” асарида таъкидланганидек, фарзандларимизни мустақил ва кенг фикрлаш қобилиятига эга бўлган, онгли яшайдиган комил  инсонлар этиб вояга етказиш  — таълим – тарбия соҳасининг асосий мақсади ва вазифаси бўлиши лозим.

• янги педагогик технологиялар ва интерфаол усуллар

                                                                  Фарғона политехника институти

                                                    «Ижтимоий фанлар кафедраси»  

                                                          катта ўқитувчиси Н. Олтмишева,

                                           ассистенти А.Мадаминов

Бугун «глобаллашув» сўзи энг кўп ишлатиладиган тушунчалардан бири бўлиб қолди. Чунки бу тушунча инсон ва жамият ҳаёти ривожининг ҳозирги даврдаги муҳим хусусиятларини, жумладан, шиддат билан ўзгариб бораётган ўта мураккаб бир воқеликни ўзида мужассам этади. Айни пайтда кишилик жамияти ривожида устувор бўлиб бораётган майллардан келиб чиқиладиган бўлса, инсониятнинг истиқболини ҳам тасаввур қилиш имконини беради. Мазкур жараёнда муаммони олдимизга аниқ қўя олишимиз даркор, яъни, муаммонинг илдизи глобаллашув жараёнида эмас, балки унинг таъсирида содир бўлаётган барча салбий оқибатларга нисбатан энди тараққиёт йўлига кираётган мамлакатлар халқларининг айниқса, ёшлар тамонидан унинг қандай бўлса шундайлигича қабул қилишга бўлган мойилликнинг кучайиб бораётганлигидир.

• “Глобаллашув ва оммавий маданият

                 Ўзбекистон Республикасида фуқаролик жамиятини ривожлантирар эканмиз аввало фуқаролар ва ёшларимиз руҳиятида инсонпарварлик туйғуларини шакллантириш мақсадга мувофиқдир. Адолатли жамият барпо этиш учун истиқболли режалар тузишда тарихий тажрибаларимизга таяниб ота-боболаримиздан қолган удумлар, урф-одатлар, улуғ мутаффаккир олимларимиз қолдирган ноёб маънавий мерослардан унумли ва самарали фойдаланишимиз  олдимизга қўйган  мақсадимизга етказадиган муҳим омил бўлиб хизмат қилади. 

• Фуқаролик жамияти

 З.Хатамова ФарПИ. «Ўзбекистон тарихи» кафедраси.

Ўзбекистон Республикасида иқтисодий ислохотларни амалга ошириш билан бир вақтда маънавий меросимизни, маданий қадриятларимизни тиклаш ва уларни халқимизга етказиш борасида кенг кўламда фаолият олиб борилмокда. Шу борада “Маънавият ва маърифат” жамоатчилик марказини ташкил қилиш ва уларнинг иш самарадорлигини оширишга қаратилган 1994 йил 23 апрелдаги ва кейинги Президент фармонлари республикада маънавий-мафкуравий ишларни юксалтиришда катта аҳамиятга эга бўлди.Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2000 йилнинг 2 июнидаги Республика “Маънавият ва маърифат”  кенгашини қўллаб қувватлаш тўғрисидаги янги фармони эса мамлакатимизда маънавий-маърифий ислохотларни изчил амалга ошириш миллий истиқлол ғоясини асосий тушунча ва  тамойилларини  халкимиз онги ва қалбига сингдириш борасида улкан ишларни амалга оширишга қаратилган мухим дастур бўлди.

• жамият

МИРЗО УЛУҒБЕК ИЛМИЙ МАКТАБИНИНГ АЛИШЕР НАВОИЙ ИЖОДИГА ТАЪСИРИ.

И.Бурхонов, З.Хатамова ФарПИ “Ўзбекистон тарихи”кафедраси. 

 Жаҳон цивилизация марказларидан бўлган  Марказий Осиёда  илм-фан ривожланиши анча қадимга бориб тақалади, айниқса ўрта асрларда бу жараён энг юксак чўққига кўтарилган. IX-асрдан бошлаб Ўрта Осиё ва Хуросонда сомонийлар, қорахонийлар, хоразмшоҳлар ва темурийлар ҳукмронлик қилган даврда илм-фан, жумладан фалаккиёт илми тез суръатда ривожланганини кўриш мумкин. Темурийлар даврида яратилган илмий салоҳият ва янгиликлар нафақат ўз даври, балки кейинги асрлардаги илм- фан    ривожига ҳам катта таъсир кўрсатди. Темурийзодалардан бўлмиш  Улуғбек Мирзо  яратган илмий мактаби ва Улуғбек расадхонаси  бугунги кунда Ўзбекистонни жаҳон маданияти бешикларидан бири эканлигини исботлаб турибди.

• МИРЗО УЛУҒБЕК

ҚАДРИЯТЛАР ВА УЛАРНИНГ ҒОЯВИЙ-ТАРБИЯВИЙ АҲАМИЯТИ.

Фарғона политехника институти

“Ижтимоий фанлар” кафедраси

ўқитувчиси Азимов Улуғбек

             Мустақилликнинг биз учун муқаддас бўлган тарихий жараён бўлиб, у бизга ўз мустақил тараққиёт йўлимизни танлаб олиш билан бирга миллий ўзлигимизни англаб олиш, миллатимиз учун муҳим аҳамиятга эга бўлган қадриятларимизни тиклаб олиш имкониятларини очиб берди.

Дунёнинг кўплаб халқлари сингари ўзбек халқининг ҳам миллий қадриятлари бўлиб, бу қадриятлар асрлар мобайнида халқимиз ҳаётининг юксалиб боришини асосий заминларидан бўлиб келган. Аждодларимиз узоқ даврлар мобайнида инсон тарбиясига, уларнинг дунёқарашлари, тафаккур тарзларига, хулқ-атвор ва аҳлоқ-одобларига катта таъсир кўрсатиб, уларни камолотини белгилаб берадиган кўплаб омилларни яратиб келганлар  

• ҚАДРИЯТЛАР
• ТАРБИЯ

ФарПИ,  Ш.Расулова

Инсоният жамиятининг тараққиёти ҳозирги кунга келиб, бир-бири билан боғлиқ бўлган ва ҳал этилиши жиҳатдан ҳам долзарб бўлган глобал муаммоларни вужудга келиши билан характерлидир. Ана шундай ҳозирги куннинг долзарб муаммоларидан бири бу экологик муаммолар бўлиб, у нафақат бир минтақа, балки бутун инсоният, ҳайвонот, набодот оламига хавф солмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримов таъкидлаганидек, “Экология ҳозирги замоннинг кенг миқёсдаги кескин ижтимоий муаммоларидан биридир. Уни ҳал этиш барча халқларнинг манфаатларига мос бўлиб, цивилизациянинг ҳозирги куни ва келажаги кўп жиҳатдан ана шу муаммоларни ҳал қилинишига боғлиқ”.[1] Жаҳон миқёсида юз берган жараёнлар таҳлили шуни кўрсатадики, ҳозирги вақтда инсоният учун ниҳоятда ўткир ва долзарб бўлиб турган глобал экологик муаммолар қуйдагилардан иборат:

• ЭКОЛОГИК МУАММОЛАРНИНГ ГЛОБАЛЛАШУВИ

                                                ФарПИ  катта ўқитувчи Д.Набижонова

Ҳозирги даврда инсоният ҳаётининг барча соҳаларида яъни, ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, маънавий, маданий ҳаётида интеграциялашув ва интенсивлашув, яъни глобаллашув жараёнини кузатишимиз мумкин. Бошқача қилиб айтганда, алоқа воситаларининг ривожланиши, электрон почта, интернет, космик теле-радио алоқа тизимлари техник-технологик воситаларининг кучайиб кетиши билан ахборот алмашинуви зеро, ғоявий таъсир ўтказиш имкониятлари ҳам тобора ортиб бормоқда.

Маълумки, дунёнинг бирон-бир жойида содир бўлган воқеа ва ҳодисалар ҳақидаги ғоялар бутун жаҳонга жуда қисқа фурсатда ёйилмоқда. Мана шундай имкониятлардан турли хил мақсадда фойдаланишга уринишлар мавжуд эканлигини ҳам кузатишимиз мумкин.    

Бинобарин, жамиятни, халқни, инсонни, бутун ер юзи ахолисини эзгуликка, тараққиётга, ҳамжиҳатликка чорловчи бунёдкор ғоялар ва аксинча, халқларни, инсониятни тубанликка, жахолатга, ёвузликка даъват этувчи бир гуруҳ кишиларнинг манфаатларини ўзида ифода этган, диний экстремизм, терроризм, ахлоксизлик каби бузғунчи ғоялар ҳам мавжуд.

• УМУМИНСОНИЙ ВА МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАР

ФарПИ, М.А.Усмонова

Глобаллашув жараёнида информацион таҳдидларнинг инсон руҳиятига таъсири долзарб муаммолардан бўлиб келмоқда. Бугунги кунда шиддатли ахборотлар кириб келиши кўлами кенглиги  ва мулоқот маконларининг кундан-кун ривожланиб бориши инсон ҳаёти учун қулай  имкониятлар яратиб бермоқда, яъни биз бевосита бутун дунёда бўлаётган ўзгаришлар ва янгиликлардан огоҳ бўляпмиз. Шу билан бирга замон билан ҳамоханг,   техника воситаларини бемалол бошқармоқдамиз. Бу жараёнларга тез мослашишимиз ва уларни  ишлата олишимиз, булар бизнинг ютуғимиздир. Лекин бугунги глобаллашув жараёнида ахборотлар алмашинувининг тезлиги, техника воситаларининг янги русумларини тезлик билан яратилиши ёки вертуал маконнинг аҳлоқ меъёрларида чегара билмаслиги, сўз эркинлиги инсон рухиятига ўз таъсирини ўтказади. Таъсирга ижобий ёки салбий мослашиш бу ҳар бир шахснинг  иродасига боғлиқ.

• ГЛОБАЛЛАШУВ ЖАРАЁНИДА ИНФОРМАЦИОН ТАҲДИД

К.Қосимов, Р.Зайниев – ФарПИ,

О.Жалолов – “Устоз” газетаси бош муҳаррири

Бугунги кунда дунё тамаддуни қиёфасини белгилайдиган етакчи хусусиятлардан бири, шак-шубҳасиз, ер юзи бўйлаб тобора кенг ёйилиб бораётган ҳодиса глобаллашув жараёнидир. Аслида дунё халқлари ва давлатларининг интеграциялашуви, бирлашувида мазкур ҳодисанинг фавқулодда аҳамияти мавжуд. Ана шундай шароитда бугунги кунда глобаллашув – барча миллатлар, элатлар ва давлатларни бир ғоя ва мақсад сари етакловчи ижобий ҳодисами, унинг моҳияти, мақсади нималардан иборат, унинг муқобили борми, деган савол кун тартибидаги долзарб масалага айланган.

• ГЛОБАЛЛАШУВ ФЕНОМЕНИ

Ш.М.Алимова, Н.Юлдашева, Ў.Х.Алиева

Фарғона политехника институти

Миллатнинг келажаги, юртнинг эртаси униб-ўсиб келаётган ёш авлод тарбиясига боғлиқ экан, бунда она тарбиясининг ахамияти канчалик? Фарзанд тарбиясига асосий масул кўпинча она хисобланиши сир эмас.” Илк тарбия хамма нарсадан хам мухим бўлиб, шубхасиз аёллар зимасидадир” деган еди франсуз мутафаккири ЖАН ЖАК РУССО. Онанинг дунё қараши кенглиги, маьнавий маьрифий бойлиги, хуқуқий саводхонлиги, мавкуравий тарбияланганлиги, табий ва ижтимоий фанларни билиш даражаси, хуллас ақлий салохияти канчалик юқори бўлса, унинг фарзандини хам келажак  имконятлари шунчалик юқори бўлади.                                                                                                               

• ОНАЛАР МАЪСУЛИЯТИ